Yayınlanma Tarihi: 06.07.2024
Etiketler: hepatitbaşısı, difteri, boğmaca, tetanoz, çocukfelci, hepatitAaşısı, pnmokokaşısı, kızamıkaşısı, kızamıkçıkaşısı, kabakulak
T.C Sağlık Bakanlığı Genişletilmiş Bağışıklık Sistemi çerçevesinde ülkemizde çok sayıda aşı ücretsiz olarak uygulanmaktadır. Bunlara ek olarak, henüz ücretsiz aşı programına dahil edilmemiş rotavirüs aşısı, meningokok aşıları, HPV aşısı ve influenza aşı uygulamaları da sağlam çocuk izleminin önemli hususlarındandır. Şimdi bu aşılara ve korudukları hastalıklara kısaca değinelim. Hepatit B aşısı Hepatit B virüsü, karaciğeri enfekte ederek kronikleşebilir. Siroza, karaciğer kanserine, karaciğer yetmezliğine ve ölüme neden olabilmektedir. Hepatit B enfeksiyonu olan bir anneden doğan bebeğe en erken dönemde immunoglobulin (pasif bağışıklama) ve aşı (aktif bağışıklama) uygulanmadığı takdirde bebeğin enfekte olma ve kronik hastalığa dönüşme oranı %90’ların üzerindedir. Bir ölü (inaktif) aşı olan, hepatit B aşısıülkemizde rutin aşı takvimi kapsamında yenidoğan döneminde, bebek 1 aylık ve 6 aylık olduğunda 3 doz kas içine iğne olarak uygulanmaktadır. BCG (verem) aşısı BCG aşısı canlı bir aşı olup, ağır tüberküloz (verem) hastalığına karşı koruma sağlar. Bebek 2 aylık olduğunda sol omuza cilt içine uygulanmaktadır. 0-3 ay arası bebeklik döneminde uygulanabilir; bu dönemde yapılmadığı takdirde aşı uygulaması öncesi bebeğin verem mikrobuyla karşılaşıp karşılaşmadığını tespit etmek için deri testi yapılması gerekmektedir. Pnömokok aşısı Pnömokok aşısı Streptococcus pneumonia adı verilen bir bakterinin neden olduğu menenjit, zatüre gibi tüm hastalıklara karşı koruma sağlar. Bakterinin farklı alttiplerini içeren aşı türleri bulunmaktadır. İnaktif bir aşı olan pnömokok aşısı, hayatın 2,4 ve 12.ayında toplamda 3 doz, kas içine uygulanır. Ağır hastalık açısından risk grubu altındaki çocuklara ve erişkinlere kişiye özel aşı şeması planlanmalıdır. Karma aşılar Ülkemizde difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci ve Hib bakterisini içeren 5’li karma aşısı (DaBT-IPA-Hib) bebek 2-4-6 ve 18 aylıkken toplamda 4 doz uygulanır. 2020 yılında güncellenen aşı takvimine göre, 48.ayda da, içerisinde Hib bakterisinin olmadığı 4’lü karma şeklinde (DaBT-IPA) bir doz daha hatırlatma yapılmaktadır. Hib bakterisi özellikle 5 yaşın altındaki çocuklarda menenjit, zatüre, kemik-eklem enfeksiyonu gibi hayatı tehdit eden hastalıklara neden olmaktadır. Aşının rutin olarak uygulanması sonrasında bu hastalıkların görülme sıklığı ve ölümcül komplikasyonları büyük ölçüde engellenmiştir. Benzer şekilde, aşılama ile ölümcül difteri, tetanoz, boğmaca ve çocuk felcine karşı da korunma sağlanmaktadır. 10-12 yaş arasındaki çocuklara (ilköğretim 8.sınıfta) difteri tetanoz hastalığına karşı hatırlatma dozu önerilmektedir (bknz; ergenlik dönemi aşılaması). Karma aşılar inaktif olup, kas içine uygulanmaktadır. Polio (çocuk felci) aşıları Çocuk felci aşısı, ölü (inaktif) poliovirüs aşısı (IPA) ya da ağızdan (oral) canlı poliovirüs aşısı (OPA) olarak yapılabilir. Ulusal bağışıklama çizelgemizde çocuk felci aşısı, ilk 2 dozu beşli karma aşı (DaBT-IPA-Hib) içinde IPA, sonraki 2 dozu, eş zamanlı olarak, beşli karma aşı içinde IPA ve OPA olarak uygulanır. OPA ülkemizin konumundan ötürü uygulamadaki önemini korumaktadır. Bu nedenle, engelleyici bir durumun olmadığı bütün çocuklara, ulusal bağışıklama çizelgemiz uyarınca 2 kez OPA yapılması önerilir. Canlı virüs aşısı olduğu için, OPA bağışıksal (immün) sorunlu (yetmezlikli ya da baskılanmış, kanser tedavisi gören) ve ailesinde bağışıksal sorunlu birey bulunan çocuklara uygulanmamalıdır. Kızamık kızamıkçık kabakulak (KKK) aşısı Kızamık, kızamıkçık, kabakulak virüslerinin neden olduğu 3 hastalığa karşı koruma sağlayan canlı aşıdır. Aşılama 12 aylık ve 48 aylıkken iki doz şeklinde yapılmaktadır. Ancak güncel durumda da olduğu gibi, kızamık vakalarının arttığı dönemde 9.aylık bebeklere erken doz KKK aşısı yapılması önerilmektedir. Kızamık, küçük bebeklerde körlük, zatüre, beyin enfeksiyonu, ve ölüme neden olabilen önemli bir enfeksiyon hastalığıdır. İki doz aşılama hastalığa karşı %95’in üzerinde koruma sağlamaktadır. Aşı canlı olduğu için, bağışıklık sistemi baskılı kişilere ve gebelere yapılmaz. Su çiçeği aşısı Su çiçeği aşısı, su çiçeği hastalığına karşı koruyan canlı aşıdır. Ulusal aşı takvimimizde 12. ayda 1 kez uygulanmaktadır. Aşıya bağlı koruyucu yanıt okul öncesi dönemde azalabildiği dünyada ağırlıkla benimsenen öneri ve uygulama, aşılamanın 12-15. aylarda (>1 yaş) ve 4-6. yaşta, toplam 2 kez yapılmasıdır. Hepatit A aşısı Hepatit A, hepatit A virüsünün (HAV) neden olduğu bir karaciğer hastalığıdır. Hepatit A herkesi etkileyebilir. Hastalık çoğu zaman hafif-orta klinik bulgularla seyretse de bazı olgularda akut karaciğer yetmezliği gelişebilir. Ülkemiz aşı önerileri doğrultusunda 18. ve 24.aylarda 2 doz hepatit A aşısı rutin olarak uygulanmaktadır. Rotavirüs aşısı Rotavirüs, bebeklerde ve küçük çocuklarda şiddetli ishal ve sıvı kaybının gözlendiği bağırsak enfeksiyonuna neden olur. Bu enfeksiyon ciddi hastane yatışlarına, ağır sıvı kaybına bağlı şok tablosuna, hatta ölüme yol açabilir. Rotavirüs aşısı çocukları ağır ishal tablosundan büyük ölçüde korur. Aşı, ağızdan damla olarak uygulanır. Kullanılan aşının markasına bağlı olarak 2 veya 3 doz rotavirüs aşısı yapılmalıdır. İlk doz aşının bebek 15 haftalık olmadan, son dozun da 8 aylıktan önce uygulanması gerekmektedir. Meningokok aşıları Meningokok hastalığı Neisseria meningitidis isimli bir bakterinin çeşitli alt türlerinin yol açtığı hastalık tablosudur. Dünya genelinde tahmini olarak yılda 1.2 milyon meningokok enfeksiyonu gözlenmekte ve bu olguların 135.000 kadarı yaşamını kaybetmektedir. Bireyler hastalık bulguları göstermeden bu bakteriyi taşıyıp bulaştırabildikleri gibi, bakteri ile karşılaşan bazı kişilerde (özellikle çocuklarda) hayatı tehdit eden, saatler içinde ölümle sonuçlanabilen ağır bir hastalık tablosu oluşur. Hastalıkta uygun tedaviye rağmen ölüm oranı yaklaşık %15-20 oranındadır. İyileşen hastalarda sağırlık, zeka geriliği, havale, uzuv kaybı gibi kalıcı hasarlar ortaya çıkabilir. Ülkemizde de uygulanabilen Men ACWY aşıları ve Meningokok B aşısı olmak üzere temel olarak iki tip meningokok aşısı vardır. Bu aşıların farklı firmalar tarafından oluşturulmuş, piyasa isimleri farklı olan çeşitleri bulunmaktadır. Bebek en erken 6 haftalık olduğunda aşılamaya başlanabilir. Etkin bir koruma sağlamak için aşılamaya mümkün olduğunca erken başlanmalı ve her iki tip aşı da birlikte uygulanmalıdır. HPV aşısı İnsan papilloma virüsü (HPV) yılda yaklaşık 14 milyon insanı enfekte eder. Çoğu HPV enfeksiyonu kendiliğinden geçerken, geçmeyen enfeksiyonlar genital siğillere ve belirli kanser türlerine yol açabilir. Her yıl yaklaşık 32.500 kişide HPV'nin neden olduğu bir kanser gelişmektedir. HPV aşısı; kadınlarda servikal (rahim ağzı) kanseri, vajinal ve vulvar kanserler, kadınlarda ve erkeklerde anal kanser, boğaz kanseri ve erkeklerde penis kanseri gibi çok sayıda hastalığın gelişmesini önlemektedir. Bununla birlikte, HPV aşısı kadın ve erkeklerde genital siğillere neden olan HPV tipleri ile enfeksiyonu da önler. Kız ve erkek çocuklarına 9 yaşından itibaren HPV aşısı yapılabilir. Önerilen aşı şeması 11-12 yaş civarında 6-12 ay ara ile 2 doz aşı uygulanmasıdır. 15 yaşın üzerinde uygulandığında 6 aylık süre içerisinde 3 doz aşı uygulaması önerilir (0-1/2.ay-6.ay). İnfluenza (grip) aşısı İnfluenza aşıları, araştırmalar sonucunda önümüzdeki sezonda en yaygın olacağı öngörülen dört influenza virüsü tipine karşı koruma sağlayan aşılardır.Grip aşısının etkinliği mevsimsel virüs tipine ve aşı olan kişinin bağışıklık sistemi gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Grip aşısı, kişileri özellikle “ağır hastalık tablosundan” ve “ hastane yatışından” korumaktadır. Örneğin; COVID-19 salgını öncesindeki son grip sezonu olan 2019-2020'de grip aşısının, tahmini 7,5 milyon grip hastalığını, 3,7 milyon griple ilişkili hastane ziyaretini, 105.000 griple ilişkili hastaneye yatışı ve 6.300 griple ilişkili ölümü önlediği tahmin edilmektedir. 6 ayın üzerindeki herkese yıllık grip aşısı yapılması önerilmektedir. Bununla birlikte grip hastalığına bağlı komplikasyon (ağır hastalık) gelişme riski yüksek olan kişilere mutlaka grip aşısı yapılmalıdır.